پروانه ساختمان یا جواز ساختمان یک پرونده رسمی از سوی شهرداری می باشد که به مالک یا پیمانکار اجازه میدهد تا پروژه نوسازی و ساخت و ساز یا بازسازی را طبق ضوابط و قانون مشخص شروع کرده و ادامه دهد. هرگونه عملیات ساخت و ساز بدون صدور پروانه ساختمان غیرقانونی بوده و توسط مراجع نظارت بر ساختمان متوقف خواهد شد. این استاندارها حصول اطمینان از ایمنی سازندگان و ساکنان ساختمان در نظر گرفتهشده است.
اصلیترین هدف اخذ جواز ساخت اطمینان از ساخت و سازی قانونی مطابق با مشخصات فنی و رعایت اصول شهرسازی مطابق با آییننامهها و ضوابط طرح جامع شهری است. بهرهمندی از تسهیلات بانکی، بیمه شدن ساختمان و افراد مشغول کار در ساختمان، جلوگیری از بروز حوادث ساختمانی و استفاده از تجارب فنی و مهندسی در ساخت بنا از دیگر دلایل اخذ جواز ساختمان به شمار میآیند.
قبل از شروع هرگونه ساخت و ساز در شهر تهران به گرفتن مجوز ساخت از سوی شهرداری نیاز است. پروانه ساختمان شامل اطلاعاتی از قبیل : مساحت زیربنا، تعداد طبقات، نوع اسکلت ساختمان، مشخصات مالک حقیقی یا حقوقی، شماره پلاک ثبتی ملک، نام مهندسین ناظر، تاریخ صدور پروانه و کروکی زمین خواهد بود.
برای گرفتن جواز ساختمان مالک موظف است اصل و تصویر سند مالکیت، اصل و تصویر کارت شناسایی معتبر و برگه تسویهحساب عوارض شهرداری سال جاری و سالهای قبل را به شهرداری ارائه کرده و درخواست خود را ثبت کند.
بعد از تشکیل پرونده سایر مراحل صدور پروانه ساختمان نظیر دستور صدور بازدید، بررسی گزارش مأمور فنی و کاربری ملک، دستور و طراحی نقشه، پرداخت عوارض نوسازی و عوارض شهرداری تهیه مدارک پیشنویس باید به ترتیب انجام شود.
درنهایت هرکدام از مراحل به تأیید رئیس صدور پروانه، معاون شهرسازی و معماری و همچنین شهردار رسیده و پروانه ساختمان چاپ میشود.
مراحل صفر تا صد صدور پروانه ساختمان بشرح ذیل می باشد :
امروزه شهرداری برای متقاضیان ساخت و ساز دفترچههایی با عنوان شناسنامه ساختمان در اختیار مالک قرار میدهد که در آنصدور پروانه ساختمان، نداشتن خلافی و پایان کار مجموعاً قابلمشاهده است.
شناسنامه ساختمان اطلاعات زیادی از هویت ساختمان و تمام مطالب مربوط به ساختمان را شامل میشود. همچنین تاریخصدور پروانه ساختمان و مشخصات زمین، محل احداث بنا، هویت مالکیت و نوع مالکیت وی، مهندس ناظر، محاسبات و تأسیسات قابلاستفاده در ساختمان، ابعاد چهارگانه پلاک، کروکی و مساحت زمین، استفاده مسکونی یا تجاری بنا، میزان تراکم ساختمان، مشخصات طبقات ساختمان، وضعیت پارکینگ، اصلاحات و تغییرات ساخت، نحوه تمدید عوارض گوناگون همچون عوارض شهرداری و عوارض نوسازی، گواهی عدم خلاف و درنهایت گواهی اتمام کار ازجمله اطلاعاتی است که در شناسنامه ساختمان قابلمشاهده است. بنابراین برای گرفتن مجوزهای لازم و باید مراحل زیر به ترتیب طی شوند:
۱-تشکیل پرونده: در اولین مرحله از مراحل صدور پروانه ساختمان مالک یا شخصی که از مالک وکالت دارد برای گرفتن جواز ساختمان باید درخواست مجوز ساخت را در شهرداری یا دفاتر خدمات الکترونیک شهر ثبت کند. برای ثبت درخواست صدور پروانه ساختمان مالک باید اصل و تصویر سند مالکیت، اصل و تصویر کارت شناسایی معتبر مثل کارت ملی یا شناسنامه و همچنین برگه تسویهحساب عوارض نوسازیو عوارض شهرداری سال جاری و سالهای پیشین را به شهرداری یا دفاتر خدمات الکترونیک شهر ارائه داده و درخواست خود را کتباً در این مراکز ثبت کند.
۲-دستور صدور بازدید: بعد از تشکیل پرونده توسط مالک، مسئولان شهرداری سایر روال پیشبرد پرونده را بر عهده میگیرند. بنابراین مسئول شهرسازی جهت بازدید به مکان احداث ملک مراجعه میکند تا ابعاد ملک، عرض خیابان و بنای ساختمان و مجاورین بنا را موردبررسی قرار دهد. این بازدید در صدور مجوز ساخت تعداد طبقههای جدید ساختمان مؤثر خواهد بود. بهطور مثال اگر متراژ خانه از یک مقدار مشخصی کمتر باشد جواز ساختمان برای بیشتر از چهار طبقه صادر نخواهد شد.
۳-بررسی گزارش مأمور فنی و کاربری ملک: در برخی از شهرهای بزرگ مثل تهران طرح تفصیلی اجرا میشود یعنی قوانین ساخت و ساز در هر نقطه شهر مشخصشده است. کارشناس طرح تفصیلی کاربری ملک را در طرح جامع و تفصیلی شهر مشخص میکند. در این بررسی اگر مشخص شود که ملک در طرحی از طرحهای شهرداری قرار دارد این موضوع با دقت بیشتری بررسیشده تا مشخص شود که ساخت و ساز بنا با پروژههای عمرانی منطقه تداخل دارد یا خیر. اگر تداخلی مشاهده شد باید مشخص شود که میزان تراکم آن به چه میزان بوده و سپس اصلاحات آن انجام شود .
۴-دستور نقشه: بعد از انجام مراحل فوق توسط کارشناس شهرسازی دستور تهیه نقشه به مالک صادر میشود. در دستور نقشه اطلاعاتی مانند ابعاد باقیمانده ملک پس از اصلاحات موردنظر شهرداری، مساحت زمین بعد از اصلاحات، تعداد طبقات و سطح اشغالشده توسط هر طبقه ذکر میشود. بر این اساس حجم ساختمان یعنی تعداد طبقات و سطح اشغال هر طبقه بر طبق پهنهای که ملک در آن واقعشده است و همچنین متراژ سند(نه متراژ موجودی زمین) و عرضگذر تعیین میشود. در مرحله بعد دستور نقشه به مهندس معمار ارجاع داده میشود .
۵-طراحی نقشه: در این مرحله بر اساس ضوابط شهرداری و دستور نقشه صادرشده، نقشه معماری برای ملک طراحی میشود. طراحی نقشه معماری از مهمترین مراحل صدور پروانه ساختمان است زیرا که حداکثر توانایی طرح به لحاظ متراژ، تعداد پارکینگ و کیفیت فضاها در آن ارائه میشود.
بعد از طراحی نقشه معماری باید به شهرداری یا دفاتر خدمات شهری ارسال شده تا بررسی شود. اگر نقشه معماری نیاز به اصلاح داشته باشد دفتر مهندسی ملزم به اصلاح نقشه بوده و پس از اصلاح مجدداً نقشه به دفاتر خدمات مهندسی ارجاع داده میشود تا تأییدیه نقشه دریافت شود.
۶-پرداخت عوارض شهرداری : بعد از نهایی شدن نقشه معماری و رفع ایرادات عنوانشده از سوی دفاتر خدمات شهری، عوارض نوسازی و همچنین عوارض شهرداری بر اساس متراژهای موجود در هر طبقه و نوع کاربری ساختمان توسط واحد صدور پروانه ساختمان محاسبه و تعیین میشود.
۷-تهیه مدارک پیشنویس: بعد از پرداخت عوارض شهرداری و دریافت تأییدیه اداره درآمد منطقه شهرداری مبنی بر پرداخت عوارض شهرداری وعوارض نوسازی، باید مدارک پیشنویس آماده شود. برای تهیه پیشنویس خود مالک باید به دفاتر خدمات شهری مراجعه کرده و فرم درخواست تعیین ناظر را تکمیل کند. سپس باید منتظر تماس و معرفی ناظر از سوی دفاتر خدمات بماند. بعد از تعیین ناظر، بین مالک و ناظر قراردادی بسته میشود.
درمجموع مدارک پیشنویسی که باید توسط مالک تهیه و به دفاتر خدماتی ارائه شود عبارتاند از: برگه سبز مهره شده ۴ رشته شامل سازه، معماری، برق و مکانیک، برگه سبز یا سهمیه ناظر به همراه قرارداد مالک و ناظر، برگ تعهد رعایت اصلاحیه و تأییدیه نما، فایلهای نقشه سازه، برق و نقشه مکانیک، چک لیستهای مبحث ۱۹ و ۶ بارگذاری و زلزله، برگه تعهد مشاوره ژئوتکنیک و تأییدیه خاک.
۸-چاپ پروانه: بعد از تأییدیه نقشههای چهار رشته و پروسه اخذ تأییدیههای دفتر خدمات شهری و تأییدیه طرح تفصیلی بر و کف، به تأییدیه رئیس صدور پروانه ساختمان، معاون شهرسازی و معماری و درنهایت تأییدیه شهردار نیاز است که تمام این تأییدیهها بهصورت سیستمی انجام و درنتیجه پروانه ساختمان چاپ میشود.