گچ بر حسب نوع آن کاربردهای زیادی دارد و در صنعت ساختمان کاربرد اصلی آن اندود سطوح داخلی دیوارها و همچنین سقف ساختمان و ایجاد سطحی صاف جهت انجام نقاشی و یا سایر نماسازی‌های داخلی می‌باشد. همچنین جهت تولید قطعات پیش ساخته گچ و گچ بری داخلی ساختمان نیز کاربرد دارد. همچنین در اجرای سقف‌های طاق ضربی و یا تیغه چینی‌های داخلی به عنوان ملات چسباننده آجرها کاربرد دارد.
مزایا :
۱- زودگیر بودن، که با توجه به این خاصیت می‌توان از گچ در طاق ضربی و ساخت تیغه‌های نازک که باید قبل از چیدن هر ردیف آجر، ردیف قبلی سخت شده و در جای خود محکم شده باشد، استفاده می‌شود.
۲- ازدیاد حجم به هنگام سخت شدن: این خاصیت گچ باعث پر شدن کلیه خلل و فرج شده و در نتیجه باعث جلوگیری از ترک خوردن لایه گچ و جلوگیری از لانه‌سازی حشرات در آن می‌شود.
۳- مقاومت در برابر آتش‌سوزی: گچ سخت شده مانند سنگ گچ دارای دو مولکول آب متبلور می‌باشد که اگر گچ در مقابل حرارت ناشی از آتش‌سوزی قرار گیرد این تبلور در برابر حرارت دوباره از گچ جدا شده و به صورت یک لایه از آب در مقابل آتش قرار می‌گیرد و به این ترتیب گچ می‌تواند ۲ تا ۳ ساعت در مقابل سرایت آتش به فضاهای دیگر مقاومت نماید.
۴- خاصیت آکوستیک بودن: گچ در مقابل ارتعاشات صوتی رفتار مطلوبی دارد. به صورتی که ۶۰ الی ۷۰ درصد این ارتعاشات را به خود جذب کرده و مانع از انعکاس آن می‌شود.
۵- خاصیت پلاستیک بودن: نتیجه این خاصیت شکل‌پذیری گچ به شکل‌ها و نقوش زیبا به وسیله هنر گچ‌بری است
۶- رنگ سفید گچ که باعث رنگ‌پذیری گچ به هر نوع رنگی می‌شود ضمن اینکه رنگ سفید، رنگی آرامش‌بخش و زیباست.
۷- مقاومت گچ در مقابل نیروهای فشاری و کششی مقاوم بوده که برای استفاده در ساختمان کافی است.
۸-قیمت مناسب
۹- فراوانی و در دسترس بودن
معایب گچ :
۱- مقاوم نبودن در مقابل آب: گچ در مقابل آب و رطوبت بسیار ضعیف است. لایه های سفیدکاری گچ در مقابل رطوبت طبله کرده و به صورت جدا از هم در دیوار ظاهر می‌شوند و پس از آنکه رطوبت از بین رفت و محل خشک شد گچ طبله شده به حالت اولیه باز نمی‌گردد. به همین علت از بکار بردن گچ در مکان‌هایی که با آب در تماس است مانند سرویس‌های بهداشتی، حمام و آشپزخانه و همچنین در مناطق مرطوب باید خودداری شود.
۲- ایجاد خوردگی در فلزات: گچ در مقابل فلزاتی مانند آهن، سرب، روی واکنش نشادن داده و تولید سولفات می‌کند و باعث خوردگی و زنگ زدگی فلز می‌شود.
عوامل موثر بر مقاومت توده گچی
۱- نوع گچ: نوع گچ و نحوه پختن آن بر مقاومت ملات موثر است
۲- درصد آب مصرفی: سخت شدن ملات گچ در مکان‌های نمناک تا چند ماه طول می‌کشد و در این صورت مدت مقاومت ملات گچ به‌تدریج افزایش می‌یابد. هرچه آب ملات گچ بیشتر باشد زمان گیرش آن افزایش یافته و مقاومت آن بسیار کم می‌شود.
۳- گرمای محیط: معمولا لایه‌های گچی مجاور با لوله‌های بخاری و شومینه پس از مدتی ترک می‌خورد. زیرا در اثر گرما به طور مداوم منبسط و منقبض شده و آب خود را به شدت از دست می‌دهد.
انواع گچ ساختمانی :
برای پخت سنگ گچ معمولاً از سه نوع کوره استفاده می‌شود:
۱. کوره تنوری یا سنتی، ۲. کوره تاوه‌ای، ۳. کوره خفته گردان.
گچ از جمله مصالحی است که به علت خواص خود می‌تواند از اولین قدم در ایجاد یک بنا که پیاده کردن حدود زمین می‌باشد تا استفاده به عنوان آژند (ماده‌ای خمیری شکل که میان مصالح بنایی را پر می‌کند و نقش پیوند دهنده دارد جهت تیغه چینی و ایجاد طاق ضربی) و یا اندود ( ماده‌ای خمیری شکل که با استفاده از دست یا ماله بر روی سفت‌کاری بنا کشیده می‌شود جهت آستر و سفید کاری) و آمود (روکاری یا روسازی بنا از جمله تزئینات گچ‌بری) به‌کار رود.
۱- گچ گیپسون: که از ترکیب گچ و افزودنی‌های چسبنده‌ای نظیر سریشم بدست می‌آید.
۲- گچ عاج : دارای دانه‌بندی بسیار نرم و میکرونیزه است.
۳- گچ مرمر: گچ بدون آب مولکولی است که با محلول مخلوط شده و مجددا پخته می‌شود و در مقابل رطوبت مقاوم است.
علت ترک خوردن گچ‌کاری
گاهی در ساختمان‌ها ملاحظه می‌کنیم که سطوح گچ‌کاری شده پس از خشک و سخت‌شدن ترک می‌خورند. این ترک‌خوردگی می‌تواند به دلایل زیر باشد:
۱- اگر در مورد ساخت ملات گچ مقدار گچی را که در آب می‌ریزیم از حد معینی کمتر باشد (درصد وزن آب نسبت به گچ زیاد باشد) به‌طوریکه گچ نتواند پس از انبساط حجم، آب مصرف شده در ملات را پر کند، گچ پس از خشک شدن تقلیل حجم پیدا کرده و ترک می‌خورد.
۲- اگر ضخامت ملاتی که روی دیوار می‌کشیم از ۷ تا ۸ سانتیمتر بیشتر باشد و آن را در یک نوبت بکشیم لایه‌های رویی گچ در اثر مجاورت با هوا به سرعت خشک می‌شوند در حالی که هنوز لایه‌های درونی مرطوب هستند و اگر این لایه‌ها هم بخواهند خشک شوند یعنی آب آنها تبخیر شود ناچاراً باید راهی برای خروج بخار آب لایه‌های زیرین به‌وجود آید. بنابراین گچ ترک می‌خورد.
۳- اگر در فصل سرما و در درجات زیر صفر اقدام به گچ‌کاری کنیم و آب ملات گچ قبل از انبساط و سخت شدن گچ یخ زده و فعل و انفعالات شیمیایی برای سخت شدن در ملات متوقف شود و پس از اینکه یخ ذوب شد گچ فاسد شده و دیگر به انبساط خود ادامه نمی‌دهد و در نتیجه در سطوح گچ‌کاری شده ترک مشاهده می‌شود.
عوامل موثر بر مقاومت توده گچی
۱- نوع گچ: نوع گچ و نحوه پختن آن بر مقاومت ملات موثر است
۲- درصد آب مصرفی: سخت شدن ملات گچ در مکان‌های نمناک تا چند ماه طول می‌کشد و در این صورت مدت مقاومت ملات گچ به‌تدریج افزایش می‌یابد. هرچه آب ملات گچ بیشتر باشد زمان گیرش آن افزایش یافته و مقاومت آن بسیار کم می‌شود.
۳- گرمای محیط: معمولا لایه‌های گچی مجاور با لوله‌های بخاری و شومینه پس از مدتی ترک می‌خورد. زیرا در اثر گرما به طور مداوم منبسط و منقبض شده و آب خود را به شدت از دست می‌دهد.
۴- امکان استفاده در مناطق مرطوب
شرایط جوی مناسب برای گچ کاری :
از اجرای عملیات گچ‌کاری در دماهای زیر صفر باید اجتناب کرد زیرا موجب یخ‌زدن گچ و در نتیجه فاسدشدن گچ می‌شود. البته در صورت لزوم می‌توان با در نظر گرفتن تمهیداتی نظیر پوشاندن درب‌ها و پنجره‌های ساختمان با کاور (در صورتی که درب و پنجره نصب شده باشد) و استفاده از وسایل گرمایی نظیر انواع بخاری در فضاهای داخلی و استفاده از آب گرم جهت ساخت ملات، عملیات گچ‌کاری را انجام داد.